اگر شما هم از طرفداران زیورآلات طلا باشید، حتماً لفظ «آبکاری طلا» را شنیده‌اید. آبکاری یک تکنیک مهم و مرسوم بین طلاسازان و طلافروشان است. تصور کنید یک انگشتر شیک طلا خریده‌اید، اما به مرور زمان رنگ آن کدر شده و درخشش و برق اولیه را ندارد. چاره چیست؟ اینکه انگشتر زیبایتان را بردارید و به نزدیک‌ترین طلافروشی مراجعه کنید. آبکاری به طلای شما جلا و درخشش می‌دهد و آن را مثل روز اول می‌کند.
آبکاری طلا چیست و چطور انجام می‌شود؟
آبکاری طلا انواع مختلفی دارد که معمولاً به ضخامت و خلوص طلا، فلز پایه‌ای که قرار است آبکاری شود و کیفیت ساخت آن بستگی دارد.
آبکاری، پوشش‌کاری یا روکش‌کاری طلا (Electroplating)، فرایند پوشاندن زیورآلات و بدلیجات با یک لایه‌ی نازک طلا است که از طریق جریان الکتریکی انجام می‌شود. آبکاری می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. گاهی با آبکاری بدلیجات، مقاومت آن را در برابر عوامل بیرونی، سایش و خوردگی بالا می‌برتد و گاهی یک قطعه را آبکاری می‌کنند تا جلا و درخشش آن بیشتر شود. مثلاً طلای دست‌دوم را برای دوباره براق‌شدن آبکاری می‌کنند، یا زیورآلاتی که خط‌وخش برداشته یا کدر شده باشند. پس زیوری که آبکاری می‌شود، می‌تواند از جنس طلا، نقره یا هر فلز دیگری باشد. مثلاً آبکاری نقره از یک طرف به زیباتر شدن آن کمک می‌کند و از سویی به خاطر نارسایی بالای فلز طلا، مقاومت آن قطعه‌ی نقره را در برابر انواع عوامل مخرب مثل حرارت، مواد شیمیایی، اکسیداسیون و خوردگی بالا می‌برد. درست است که هر قطعه‌ای امکان آبکاری با طلا را دارد، اما چون قیمت طلا زیاد است، زیورآلات و بدلیجاتی را آبکاری می‌کنند که ازرش آبکاری را داشته باشند.
-
![بعد از آبکاری طلا]()
بعد از آبکاری -
![قبل از آبکاری طلا]()
قبل از آبکاری
البته با تمام این موارد، انتخاب و خرید زیورآلات آبکاری شده مشکلاتی هم دارد. مثلاً لکه‌دار شدن و نیاز به دوباره آبکاری شدن، از مواردی هستند که در آبکاری بدلیجات پیش می‌آیند.
یک نکته‌ی مهم و جالب! زیورآلاتی که از جنس طلا نیستند اما روکش طلا دارند با حک کردن حروف GP که مخفف عبارت «Gold Plaiting» یا روکش طلا است، شناخته می‌شوند. این هم یک راه‌حل خوب برای اینکه بهتر بتوانید زیورآلات آبکاری‌شده را شناسایی کنید.
بیشتر بخوانید: چند روش ساده برای تمیز و براق کردن طلا و نقره در خانه
روش آبکاری طلا
آبکاری بدلیجات با روکش طلا فرایندی است که با روش الکترولیز انجام می‌شود و در آن یک لایه‌ی نازک از طلا به یک فلز پایه متصل می‌شود. برای این کار، فلز یا زیور موردنظر را در محلول خاصی قرار می‌دهند و به آن جریان الکتریکی وارد می‌کنند. با برقرار شدن جریان الکتریکی، کاتیون‌ها یا یون‌های مثبت فلز، روکش طلا را به خود جذب می‌کنند و طلا رویه‌ی فلز را می‌پوشاند. خیلی از مدل‌های کپی‌شده از جواهرات طلای گران‌قیمت، در حقیقت زیورآلات بدلی هستند که آبکاری شده‌اند. حتماً تفاوت قیمت این مدل‌ها از آسمان تا زمین است اما چه کسی می‌تواند تشخیص دهد که کدام‌یک اصلی است و کدام تقلبی؟ فرایند آبکاری بدلیجات ساده است اما چند مرحله دارد.
ابتدا قطعه باید کاملاً تمیز شود و سطح آن از هر آلودگی پاک شود. اگر روی قطعه آلودگی و چربی باقی بماند، لایه‌ی طلا به درستی به آن نمی‌چسبد.
بعد از پاکسازی، یک لایه‌ی نازک از فلز نیکل روی آن آبکاری می‌شود که کاربرد آن محافظت از لایه‌ی طلا در برابر هرگونه تأثیر فلز پایه است. چرا؟ چون فلزات پایه تمایل دارند به لایه‌ی طلا نفوذ کنند.
در مرحله‌ی نهایی، قطعه زیور را درون وان آبکاری که حاوی آب طلا است فرو می‌برند و از روش الکترولیز برای چسباندن طلا روی فلز پایه استفاده می‌کنند. وقتی ضخامت لایه‌ی طلا روی زیور موردتأیید باشد، آن را از وان بیرون می‌آورند و آویزان می‌کنند تا خشک شود.
آبکاری طلا در منزل
اما برای آبکاری طلا در منزل هم روش‌هایی وجود دارد. کیت‌های آبکاری طلای خانگی در بازار وجود دارند که استفاده از آن‌ها سرگرم‌کننده و هیجان‌انگیز هم هست. به خصوص اگر قصد دارید به صورت حرفه‌ای پا در این کار بگذارید، می‌توانید با این کیت‌ها روند کلی کار را آزمایش کنید و بدلیجات خود را آبکاری کنید.
آبکاری طلا چه مدت دوام دارد؟
آبکاری طلا هم مثل تمام انواع آبکاری‌ها، به مرور زمان فرسوده و پوسته‌پوسته می‌شود یا فلز پایه‌ی زیورآلات خود را نمایان می‌کند. جلای قطعات آبکاری‌شده به مرور کم می‌شود اما اگر به خوبی از آن مراقبت شود، عمر آن تا دو سال هم طول می‌کشد.
برای مراقبت از زیورآلات آبکاری‌شده، یادتان باشد آن را از مواد شیمیایی، و روغنی و آرایشی دور نگه دارید. بهتر است هنگام استفاده از این مواد، زیورآلات‌تان را دربیاورید و بعد دوباره از آن‌ها استفاده کنید یا اینکه دستکش دست کنید. هنگام حمام کردن یا استخر رفتن هم حتماً زیورآلات‌تان را درآورید تا از کدر شدن آن‌ها جلوگیری کنید. اگر قصد دارید زیورآلات را تمیز کنید، از یک صابون مایع ملایم استفاده کنید و از مواد شیمیایی غلیظ حتماً دوری کنید. از مالیدن زیورآلات به فرش و پارچه‌های کلفت هم خودداری کنید تا باعث پوسته‌پوسته شدن آن نشوید.
آیا آبکاری برای نقره و بدلیجات هم کاربرد دارد؟
آبکاری فقط برای طلا نیست. اگر زیورآلات شما از جنس نقره، برنز یا استیل باشد هم می‌توانید آن را آبکاری کنید و روکش رزگلد یا طلایی به آن بدهید. با این کار هم از تغییر رنگ زیورآلات جلوگیری می‌کنید و هم می‌توانید یک روکش عایق طلا روی آن ایجاد کنید تا مقاومت آن را بالا ببرید. البته روکش طلا به هیچ وجه ضدحساسیت نیست. بالاخره لایه‌ی طلا کم‌کم از بین می‌رود یا پوسته‌پوسته می‌شود و فلز پایه با پوست برخورد می‌کند. پس اگر پوست حساسی دارید، با این روش هم ممکن است واکنش‌های آلرژیک نسبت به بدلیجات داشته باشید.
اما یک دلیل مهم و جالب برای آبکاری بدلیجات وجود دارد! خرید بدلیجات با روکش طلا، انتخابی مقرون‌به‌صرفه برای افرادی است که قصد خرید جواهرات یا طلای خالص را ندارند یا فرم و تنوع زیورآلات بدلی آنقدر برایشان چشمگیر است که ترجیح می‌دهند با قیمت کمتر، تعداد بیشتری زیورآلات تهیه کنند. چون با آبکاری طلا، ظاهر زیورآلات دقیقاً شبیه به طلا خواهد شد و همین برای تکمیل استایل کافی است! تشخیص طلای واقعی از زیورآلات آبکاری‌شده با طلا، از راه نگاه کردن غیرممکن است و جز خودتان، فقط متخصص کاردان می‌تواند متوجه شود که زیورآلات شما از جنس طلا نیست!
آبکاری نقره
آبکاری نقره هم یکی از روش‌های جلا دادن بدلیجات و فلزات است. در این روش، سطح یک قطعه‌ی فلزی با نقره پوشش داده می‌شود تا درخشان‌تر شود، چون نقره یکی از بهترین نوع فلزات از نظر قیمت و میزان درخشندگی است. مثلاً بهترین فلز برای آبکاری قطعاتی از جنس مس، نقره است، چون به نسبت فلزاتی مثل طلا و رادیوم قیمت پایین‌تری دارد. سطح آبکاری‌شده با نقره می‌تواند مات، نیمه‌براق یا تمام‌براق باشد که در برابر خوردگی مقاومت دارد.
فرایند آبکاری نقره هم مثل آبکاری طلا است. اما یک مشکل مهم در مورد استفاده از زیورآلات نقره یا آبکاری‌شده با نقره وجود دارد: اکسیداسیون یا سیاه شدن نقره! بهترین کار این است که زیورآلات نقره‌ای یا آبکاری‌شده را از مواد شیمیایی مانند شوینده‌ها یا عطر و ادوکلن دور نگه دارید. اگر زیورآلات نقره‌ی شما به دلیل آلودگی‌ها تیره شده باشد، به سادگی پاک می‌شود اما اگر در اثر سموم و مواد خاص تغییر رنگ داده باشد، نیاز است که دوباره آبکاری شود. اما قبل از آبکاری کردن دوباره‌ی زیورآلات نقره، خوب است استفاده از محلول نقره‌شور را هم امتحان کنید که روشی ساده و کم‌هزینه است.