سنگ زمرد چیست، چه خواصی دارد و چگونه می‌توان زمرد اصل را تشخیص داد؟

در این مطلب می‌خواهیم به طور کامل و جامع در مورد این‌که سنگ زمرد چیست، چه خواصی دارد و چگونه می‌توان زمرد اصل را تشخیص داد برایتان توضیح دهیم.

زمرد همیشه در طول تاریخ ارزش و محبوبیت بسیاری داشته است؛ به طوری که باستانیان عقیده داشتند این گوهر برای صاحب خود پاکدامنی و نجابت به ارمغان آورده و او را از ارواح شیطانی مصون می‌دارد. البته در گذشته بیشتر از این‌که از زیبایی این گوهر استفاده شود، از خواص آن بهره می‌گرفتند. به این صورت که گویا در قدیم جنبه‌ی دارویی داشته و پزشکان، خوردن یا تنقیه پودر و جوشانده این سنگ را برای علاج سرطان،صرع و همچنین درمان اسهال خونی تجویز می‌کردند.

حالا برای اینکه بیشتر با این سنگ و خواص آن آشنا شوید از شما دعوت می‌کنیم، تا انتهای این مطلب جامع بلاگ طلاباش همراهمان باشید.

معرفی زمرد

«زمرد» (Emerald) در لغت به معنای «سبز» است و در طیف‌های متفاوتی از رنگ سبز در طبیعت یافت می‌شود. از جمله می‌توان به رنگ‌های سبز، سبز مایل به سیاه، سبز مایل به سفید، سبز مایل به زرد اشاره کرد. زیبایی رنگ زمرد به کرم و وانادیوم درون آن مربوط است.

درجه‌ی سختی این گوهر (نوعی بریل معدنی) حدود 7.5 تا 8 در مقیاس موس است. با این‌که درجه‌ سختی خوبی دارد، اما چون اغلب سنگ‌های زمردِ اصل از حفره و ترک‌های متعددی تشکیل شده‌ و ساختار یکپارچه‌ای ندارند، بسیار مستعد شکستن هستند؛ مخصوصاً اگر ضربه‌ای به سنگ وارد شود ممکن است سریع‌تر از آن‌چه تصور می‌کنید شکسته شود. بنابراین به مراقبت زیادی نیاز دارد.

به این حفره‌ها و شکاف‌ها در اصطلاح «باغ» گفته می‌شود؛ چون ظاهری شبیه خزه به سنگ می‌دهند. البته این باغ‌ها را نمی‌توان در هر سنگ زمردی پیدا کرد.

این سنگ که از سیلیکات آلومینیوم و بریلیوم تشکیل شده در سنگ‌های پگماتیت یافت می‌شود. زمردهای اصل دارای جلای شیشه‌ای و خاکه‌ سفیدرنگ هستند؛ همچنین سنگ‌های شفاف و سبز رنگ که رنگ ثانویه‌ی زرد و تیره ندارند، گران‌قیمت‌تر از بقیه رنگ‌های این سنگ خرید و فروش می‌شوند.

انواع سنگ زمرد

انواع سنگ زمرد بر اساس محل استخراج آن‌ها مشخص می‌شود. به طور کلی زمردها از کشورهای کلمبیا، زامبیا، برزیل، زیمبابوه، ماداگاسکار، پاکستان، هندوستان، افغانستان و روسیه یافت می‌شوند.

زمرد کلمبیا

مرغوب‌ترین و خوشرنگ‌ترین زمردها، به کلمبیا تعلق دارد و زمردهای کلمبیایی از زمردهای دیگر کشورها کاملاً متمایز هستند. در واقع، کشور کلمبیا در آمریکای جنوبی، در صدر کشورهای تولیدکننده زمرد جهان قرار دارد. به طوری که حدود 150 معدن زمرد در این کشور وجود دارد که مشهورترین آن‌ها، معادن موزو (Muzo) و شیوور (Chivor) هستند. جالب است بدانید که در زمان‌های گذشته این معادن توسط تمدن اینکاها استخراج می‌شدند.

البته در حال حاضر، مهم‌ترین معدن کلمبیا، معدن کاسکیوز است که به صورت تقریبی حدود سه چهارم زمرد تولیدی کلمبیا از این معدن استخراج می‌شود. نکته‌ مهم در مورد معادن زمرد کلمبیا این است که زمردهای بسیار خاص و نادری از آن‌جا استخراج می‌شود. به طور مثال می‌توان به زمردهای تراپیچ (trapiche) اشاره کرد که از مرکز آن‌ها 6 پرتو ساطع می‌شود.

 

قیمت هر قیراط زمرد کلمبیا در بازارهای جهانی بین 50 تا 4 هزار دلار است. این در حالی‌است‌که سنگ‌هایی با تراش، رنگ و خلوص عالی با قیمت‌های بالاتری نیز خرید و فروش می‌شوند.

زمرد زیمبابوه

زمردهایی که از زیمبابوه استخراج می‌شوند دارای رنگ تیره‌تر از انواع کلمبیایی هستند و ته رنگ آبی دارند. زمردهای مرغوب در اندازه‌های کوچک با رنگ‌های بسیار زنده و ته رنگ زرد نیز از معدن مشهوری در زیمبابوه با نام سانداوانا استخراج می‌شوند.

سنگ زمرد برزیل

کشور برزیل در همسایگی کلمبیا قرار دارد و به همین سبب زمردهایی بسیار زیبا در آن یافت می‌شود. زمردهایی با رنگ سبز بسیار عالی از معدن نوا ارال (اNova Era) این کشور استخراج می‌شود. همچنین در برزیل زمردهای بسیار کمیاب چشم گربه‌ای و ستاره‌ای با ۶ پرتو نیز به دست می‌آید.

زمرد چشم گربه‌ای یک نوع پدیده‌ی نوری خاص در زمرد است که به موجب آن، شکل‌های سوزنی در یک جهت باعث به وجود آمدن پدیده‌ی چشم گربه می‌شود. زمردهایی که این ویژگی را دارند با قیمت‌های بسیار بالاتری نسبت به مدل‌های معمولی معامله می‌شوند.

مدل ستاره‌ای که از معادن برزیل استخراج می‌شود نیز پدیده‌ای نادر است که به خاطر اینکلوژن‌ها و ناخالصی‌های درون سنگ ایجاد می‌شود. به موجب آن طرحی شبیه ستاره در زمرد خودنمایی می‌کند که بسیار جذاب و خاص است.

زمرد پنجشیر افغانستان

زمرد پنجشیر افغانستان دارای کیفیت بسیار بالایی است و قیمت زیادی نیز دارد. به طوری‌که در بازارهای جهانی تا 500 دلار خرید و فروش می‌شود. در عین حال نمونه‌های خاص با خلوص و رنگ عالی تا قیمت 4 هزار دلار به ازای هر قیراط نیز معامله شده است.

زمرد زامبیا

زمرد زامبیا از معادن زمرد کشور زامبیا استخراج می‌شود و کیفیت بسیار بالایی دارد. این زمرد برای رنگ و شفافیتش مشهور است. زمرد این کشور با اینکه قیمت بالایی دارد اما نسبت به کلمبیا یا پنجشیر افغانستان تقریباً ارزان محسوب می‌شود. این‌سنگ‌ها در بازار جهانی نهایتاً تا ۲ هزار دلار خرید و فروش می‌شوند.

سنگ زمرد هند

سنگ زمرد هندی ارزان‌ترین نوع زمرد است. به‌طوری‌که در بازار ایران معمولاً حدود 1 دلار به ازای هر قیراط خرید و فروش می‌شود.

زمرد کبود

زمرد، یک سنگ سبز رنگ است اما خانواده‌ی سنگ زمرد می‌تواند دارای رنگ‌ آبی هم باشد که به آن، «آکوامارین» می‌گویند. یعنی در واقع زمرد کبود یک بریل (ترکیب سیلیکات بریلیوم و آلومینیوم) و از خانواده‌ زمرد است و رنگ خود را از آهن می‌گیرد.

سختی زمرد کبود 7.5 است که به همین دلیل دوام خوبی دارد. همچنین یکی از سنگ‌های مناسب برای جواهرسازی به‌شمار می‌آید. رنگ آکوامارین آبی خالص و روشن است و این سنگ هیچ رنگ ثانویه خاکستری یا سبزی در خود ندارد.

 

آکوامارین که سنگ ماه تولد اسفند است اغلب در برزیل، سریلانکا و جنوب شرقی آسیا یافت می‌شود. جالب است بدانید آکوامارین در بسیاری‌ از جواهرات‌ قدیمی‌ موجود در موزه‌ها یا جواهرات‌ سلطنتی‌ كشورها وجود دارد. در ابتدا تصور می‌کردند که این سنگ‌های‌ درشت با رنگ آبی‌ کم‌رنگ، به ‌دلیل‌ شفافیت‌ روغنی ‌مانند بعضی‌ از آن‌ها، الماس هستند؛ اما با پیشرفت‌ علم‌ جواهرشناسی‌ مشخص‌ شده‌ كه‌ آكوامارین‌ هستند.

خواص سنگ زمرد

گفتیم که در زمان باستان از زمرد به عنوان دارو استفاده می‌شد و آن را بیشتر از این که جواهر بدانند، یک سنگ شفابخش می‌دانستند. از جمله خواصی که به این سنگ نسبت می‌دهند می‌توان به درمان سرطان، صرع و اسهال خونی اشاره کرد. به طوری که پزشکان در زمان باستان، جوشانده‌ی پودر زمرد را برای درمان این بیماری‌ها تجویز می‌کردند.

پزشکان یونانی نیز دود پودر سوزانده شده‌ی زمرد را برای درمان مارگزیدگی، سرماخوردگی و تنگی نفس استفاده می‌کردند. از دیگر خواص زمرد می‌توان به گشودن قلب به روی عشق، بخشش، دلسوزی و اعتماد اشاره کرد. همچنین این سنگ برای دستگاه گوارش نیز مفید است. به طوری که با گذاشتن آن بر روی چاکراهای خورشیدی مجاری کیسه صفرا را پاک و فعال می‌کند؛ از دیگر خواص آن می‌توان به تقویت معده و درمان زخم معده اشاره کرد.

در چاکرادرمانی نیز زمرد، چاکرای چهارم یعنی قلب را به علت رنگ سبز تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ شاید به همین علت است که آن را سنگ عشق هم می‌نامند.

در این میان جالب است بدانید قبل از ساخته شدن عینک و ذره‌بین، برای مطالعه و دیدن اشیای ریز، از یک زمرد تراش خورده استفاده می‌کردند و به آن سنگ مطالعه می‌گفتند.

جواهرات با نگین زمرد

زمرد از سنگ‌های گران‌بها در طول تاریخ بوده که همیشه برای ساخت جواهرات و زیورآلات از آن استفاده شده است. اما از آنجا که این سنگ درجه سختی بالایی دارد، تراش دادن و سوار کردن آن روی پایه‌های جواهر کار بسیار دشواری است. شاید بتوان گفت یکی دیگر از دلایل گران بودن این سنگ نیز همین امر است. به طوری که حتی برای یک تراش دهنده خبره نیز تراش زمرد کار دشواری به‌حساب می‌آید. البته حفره و شکاف‌های زیاد سنگ هم این کار را دشوارتر می‌کنند.

اما با همه‌ی این تفاسیر، زمرد همیشه مورد توجه طراحان و تولیدکننده‌های جواهر بوده و اغلب با تراش زمردی یا تراش چهارگوش، که در اصل یکی از طرح‌های تراش پلکانی است، در جواهرات استفاده می‌شود.

از دیگر تراش‌هایی که در جواهرات با نگین زمرد می‌توان دید، تراش دامله است؛ تراشی به صورت نیم‌کره که با قاعده‌های دایره یا بیضی انجام می‌شود و بیشتر روی انگشتر سوار می‌شود.

به طور کلی، معیار ارزش‌گذاری سنگ‌های زمرد روی طلا و جواهرات بر اساس 4 معیار رنگ، وزن، وضوح و برش تعیین می‌شود. هر چه رنگ زمرد شدیدتر و شفافیت آن بیشتر باشد، ارزش بیشتری دارد.

همچنین، درخشش سنگ زمرد به تراش آن بستگی دارد و هر چه قدر خوش‌تراش‌تر باشد، گران‌تر است. با اشاره به اینکه زمرد بی‌عیب و کاملاً شفاف بسیار نادر است، اما باید بگوییم هر چه شفافیت سنگ بیشتر باشد، ارزش و بهای بیشتری دارد.

علاوه بر زمرد براق، نوعی زمرد مات طبیعی هم وجود دارد که اغلب به شکل تسبیح یا گردن‌آویز ساخته می‌شود و ظاهر لکه‌دار آن به سنگ فیروزه سبزرنگ شباهت دارد.

راهنمای تشخیص سنگ زمرد اصل

سنگ زمرد فیک یا بدلی با سنگ‌های اصل و طبیعی از لحاظ ساختار شمیایی با هم تفاوت دارند. زمرد مصنوعی از مواد گوناگونی ساخته می‌شود که شاید مواد طبیعی را هم شامل شود. این در حالی است که برخی مواقع ممکن است از عدم آگاهی مشتری استفاده شود و سنگ‌های سبز رنگ دیگری مثل زبرجد یا گارنت سبز را به جای زمرد به آن‌ها بفروشند. به همین دلایل لازم است پیش از خرید جواهرات با نگین زمرد تا حدی با مشخصات سنگ زمرد اصل آشنا باشید.

زمرد اصل در طیف‌های مختلفی از رنگ سبز، از سبز کمرنگ تا سبز تیره در طبیعت یافت می‌شود. مدل‌های بدلی و فیک زمرد نیز با همین رنگ ساخته می‌شوند اما رنگ‌های اضافی دیگری که سبز نیستند را نیز می‌توان در آن‌ها مشاهده کرد که اغلب آن‌ها بیشتر به زردی می‌زنند. اگر هنگام خرید جواهر زمرد متوجه وجود سایه‌ی رنگی دیگری در آن شدید، حواستان را جمع کنید چون ممکن است سنگی غیر از زمرد را به عنوان زمرد اصل و طبیعی به شما بفروشند.

در زیر چند روش برای تشخیص سنگ زمرد اصل از مدل‌های فیک و مصنوعی را برایتان نوشته‌ایم.

تشخیص سنگ زمرد اصل از روی بازتاب نوری

برای این‌که از اصل بودن زمرد خیالتان راحت شود، می‌توانید نور فرابنفش به سنگ بتابانید و به بازتاب نوری آن توجه کنید. چون زمرد اصل هیچ نوع فلاش رنگی از خود بازتاب نمی‌دهد؛ اگر هم بازتاب دهد، این مقدار بسیار اندک است و اصطلاحاً به آن‌ها آتش می‌گویند. اما سنگ زمرد مصنوعی بازتاب نوری قرمزرنگ دارد.

البته این روش تشخیص چندان قابل اعتماد نیست؛ چون برخی از زمردهای طبیعی هم در برخی شرایط بازتاب نوری قرمز از خود نشان می‌دهند.

 

تشخیص سنگ زمرد اصل از روی تراش سنگ

در زمان خرید جواهر با سنگ زمرد باید به تراش‌های سنگ توجه کنید؛ زمرد اصل چون نسبتاً سخت است و لبه‌های تراشیدگی‌های آن هیچ نشانه‌ای از ساییدگی از خود نشان نمی‌دهد. اما زمرد غیراصل چون از مواد نرم‌تری مانند شیشه ساخته می‌شود، در محل تراشیدگی سنگ مقداری تیزی وجود دارد که با گذشت زمان و پس از چند بار استفاده، ساییده می‌شود.

تشخیص سنگ زمرد اصل از روی شفافیت سنگ

زمردهای اصل و طبیعی به دلیل حفره‌های ریز و درشتی که در خود دارند خیلی شفاف و درخشان دیده نمی‌شوند. وقتی از نزدیک به سنگ اصل نگاه کنید، می‌توانید ترک‌های ریز، حباب، کریستال‌ و مواردی از این دست را در آن مشاهده کنید. البته خب باید اشاره کنیم که زمردهای درجه یک و اعلاء، ایرادات کمتری دارند اما باز هم کاملاً یکدست نیستند.

این‌ها در حالی است‌که سنگ‌های تقلبی و بدلی در آزمایشگاه ساخته می‌شوند؛ به همین سبب ساختاری کاملاً یک‌پارچه و یکدست دارند و از این ویژگی می‌توان تقلبی بودن آن‌ها را تشخیص داد.

تشخیص سنگ زمرد اصل از مدل‌های ترکیبی

مهم است بدانید که در برخی از موارد، برای این‌که سنگ قیمتی را بزرگ‌تر از آنچه واقعاً هست نشان دهند، یک یا چند لایه پلاستیک یا شیشه به آن اضافه می‌کنند. این مواد اغلب با رنگی غنی‌تر و فشرده‌تر از رنگ سنگ اصلی رنگ‌آمیزی می‌شوند و به همین خاطر، جذاب‌تر و درخشان‌تر به نظر می‌رسند؛ بنابراین، برای تشخیص سنگ‌های چند لایه فقط کافی است از کنار به زمردنگاه کنید. اگر متوجه وجود لایه‌ها شدید، مطمئن باشید که این گوهر ناخالصی دارد.

بهترین و مطمئن‌ترین روش برای تشخیص زمرد اصل از بدل این است که آن را نزد متخصص جواهرات ببرید تا با آنالیز سنگ واقعیت امر را برایتان بازگو کند.

 

کلام آخر

در این مطلب هر آنچه لازم بود در مورد سنگ زمرد بدانید را توضیح دادیم. در آخر بد نیست اشاره کنیم که این جواهر قیمتی در برخی فرهنگ‌ها، هدیه‌ی مرسوم پنجاه و پنجمین سالگرد ازدواج به‌شمار می‌رود. زمرد سنگ ماه اردیبهشت است و برای متولدین این ماه خوش‌شانسی می‌آورد.

منابع: gempundit و gemsociety