سنگ اوپال؛ جواهری زیبا که نمادی از عشق و وفاداری است

سنگ اوپال یکی از محبوب‌ترین سنگ‌های قیمتی بوده و قرن‌هاست در جواهرات و زیورآلات مختلف زنانه و مردانه مورد استفاده قرار می‌گیرد. اوپال که اصلی‌ترین سنگ ماه تولد مهر به شمار می‌آید، یک سنگ تقریباً کمیاب و به همان اندازه شکننده است. این گوهرسنگ در انواع مختلفی در طبیعت وجود دارد که مدل‌های اوپال آتشین، اوپال مکزیکی، اوپال پرو و اوپال کنیاک آن جزو گران‌قیمت‌ترین‌ها دسته‌بندی می‌شوند.

جذابیت و محبوبیت این سنگ به خاطر تکه‌های کوچک سیلیس درون آن است که زیبایی خاصی به آن می‌بخشد. مخصوصاً وقتی در مجاورت نور قرار می‌گیرد، جذابیت شگفت‌انگیزی را ایجاد می‌کند که بسیار مسحورکننده و زیباست. انواع قیمتی آن دارای بازی رنگ زیادی هستند و همین ویژگی قیمتشان را بالا می‌برد. این در حالی است که انواع معمولی سنگ اوپال در اغلب مواقع به صورت مات، نیمه شفاف، و فاقد بازی نور هستند و قیمت ارزان‌تری دارند.

اوپال به طور کلی به خانواده‌ی عقیق‌ها تعلق داشته و سنگ ملی کشور استرالیاست. چون 97 درصد منابع و بزرگ‌ترین معادن این سنگ در استرالیا واقع شده است. همچنین اولین کشور که به استخراج و تولید سنگ اوپال اقدام کرده نیز کشور استرالیا است.

مکزیک نیز دومین کشوری است که بیشترین استخراج اوپال را دارد. مکزیک برای اوپال‌های آتشین و برزیل برای معادن اوپال سفید خود شهرت دارند. به غیر از کشورهائی که نام بردیم، ژاپن ،اندونزی، گوآتمالا و آمریکا هم از دیگر کشورهای مطرح در استخراج اوپال‌های مرغوب هستند.

حالا برای اینکه با تمامی ویژگی‌ها، مشخصات، خواص، انواع، رنگ‌ها و حتی کاربردهای سنگ اوپال بیشتر آشنا شوید، از شما دعوت می‌کنیم تا انتهای این مطلب با بلاگ طلاباش همراه باشید.

اوپال از منظر سنگ‌شناسی

سنگ اوپال (Opal) نوعی دی‌اکسید سیلیکون هیدرات آمورف است که از نظر سنگ‌شناسی یک ماده‌ی معدنی به حساب می‌آید. این امر به خاطر شکل آمورفی این سنگ قیمتی است. اوپال یک سیلیس آبدار است که میزان آب آن تا 20 درصد هم می‌رسد. از آنجا که حجم زیادی از سنگ اوپال را آب تشکیل داده، قرار دادن آن در مجاورت رطوبت هوا یا رطوبت پوست انسان باعث می‌شود تا سنگ سالم‌تر بماند. همچنین رطوبت سبب حفظ رنگ و زیبایی سنگ اوپال می‌شود.

اپال می‌تواند در شکاف‌ها و درزهای بیشتر تخته‌سنگ‌ها نیز شکل بگیرد. اما این سنگ بیشتر در شکاف‌های لیمونیت، ماسه‌سنگ، ریولیت، مارن و بازالت ایجاد می‌شود. درجه‌ی سختی اوپال نیز 5.5 تا 6.5 در مقیاس موس است.

اپال را با نام‌های عین‌الهَر و عین‌الشمس هم می‌شناسند. این سنگ در رنگ‌های سفید، آبی شیری، خاکستری، سرخ، زرد، سبز، قهوه‌ای، سیاه و بی‌رنگ در طبیعت یافت می‌شود. البته کمیاب‌ترین رنگ اپال، رنگ سرخ روی زمینه‌ی سیاه است.

پدیده بازی رنگ در این سنگ قیمتی به دلیل شکست نوری بین گلوله‌های سیلیسی به وجود می‌آید. اوپال سیاه پدیده‌ی فلورسانس ندارد ولی نوع سفید آن می‌تواند درخشندگی سفید رنگ فلورسانس داشته باشد.

باید اشاره کنیم که اوپال مصنوعی هم داریم که به دست انسان ساخته می‌شود و تقریباً تمام مشخصات مدل طبیعی را دارد. البته اوپال مصنوعی از دوام بیشتری نسبت به اوپال طبیعی برخوردار بوده و نسبت به تغییرات دما، رطوبت و گرما آسیب‌پذیری کمتری دارد.

شکل‌های مختلف اوپال در طبیعت

با توجه به تفاوت نحوه‌ی شکل‌گیری اوپال در مناطق مختلف، اشکال گوناگون این سنگ در طبیعت به سه دسته‌ی کلی تقسیم می‌شود که در زیر معرفی کرده‌ایم:

 

1. اُپال قلوه سنگی (Boulder Opal): این نوع اوپال به سنگ مادر چسبیده است و عموماً به‌صورت رگه‌ای یا قطعه‌ای یافت می‌شود.
2. اوپال ماتریکس (Matrix Opal): با سنگ مادرآمیخته شده و مثل بولدر، به شکل رگه‌دار و تکه‌ای یافت نمی‌شود.
3. اُپال خالص (Solid Opal): از نامش مشخص است و از صد درصد اُپال خالص تشکیل شده و دارای زمینه‌ی تیره رنگ است.

انواع سنگ اوپال

اوپال انواع مختلفی دارد که ما در ادامه سه مدل از آن را معرفی کرده‌ایم. اما غیر از این موارد، اوپال‌های دیگری با نام‌های اوپال آرگون، اوپال اوییه آبی، ماتریکس اوپال، اوپال آبدار مکزیکی، بولدر اوپال و غیره در بازار موجود است. هر کدام از این سنگ‌ها در نوع خود بی‌نظیر و خاص هستند. مثلاً بولدر اوپال در درزها يا شکاف‌هاى نازک تشکیل شده و معمولاً بدنه‌اى با رنگ روشن دارد؛ همچنین در سنگ مادر، آهن مايل به قهوه‌اى يا سنگ ماسه لک‌دار وجود دارد. مثلاً اوپال آبدار مکزیکی نوعی اوپال آتشین است که فقط در مکزیک وجود داشته و به صورت شفاف و بی‌رنگ متمایل به قهوه‌ای دیده می‌شود.

در زیر سه نوع رایج اوپال را معرفی کرده‌ایم:

1- اوپال معمولی (اوپال کامون)

کامون (به معنای معمولی) نوعی اوپال مات و بدون درخشش است. در واقع معنای «معمولی» بدین علت است که در بیشتر نقاط دنیا یافت شده و رنگ‌های مختلفی از آن در طبیعت وجود دارد. در اوپال معمولی پدیده بازی رنگ‌ها مشاهده نمی‌شود که همین امر باعث پائین بودن قیمت آن شده است.

 

اوپال معمولی با نام‌های مختلفی در جهان خرید و فروش می‌شود:

• اوپال مرواریدی که با درخشش مرواریدی همراه است.
• اُپال عسلی (Honey Opal) که به انواع زرد آن گفته می شود.
• اُپال پراز (Prase Opal) که انواع مات و بی‌رنگ نزدیک به قهوه‌ای با درخشندگی موم مانند است.
• اوپال شیری که مانند مروارید نیمه شفاف و شیری رنگ است و نوع مات آن اُپال چینی نام دارد.
• اُپال هیدروفان (Hydrophane) همان اوپال گران‌بهاست که آب خود را از دست داده و کدر شده است.
• اوپال خزه ای (Moss Opal) به نوعی که دارای اشکال درختی‌شکل باشد گفته می‌شود.
• اپال عقیق که همان سنگ عقیق با لایه‌های اُپال آمورف است.

2- اوپال آتشین (Fire Opal)

اسم آتشین به دلیل وجود رنگ نارنجی به این سنگ داده شده است. اوپال آتشین در مقابل فشار بسیار شکننده و حساس است. این نوع از اوپال معمولاً بازی رنگ و نور را به دلیل عدم نفوذ نور در آن ندارد. این نوع معمولاً نیمه‌شفاف بوده و رنگ انتهایی آن به قرمز، زرد و نارنجی گرایش دارد. اما اگر شفاف و بدون ناخالصی باشد، بسیار کمیاب و گران‌قیمت خواهد بود. با اینکه کشور مکزیک برای استخراج و تولید باکیفیت‌ترین اوپال آتشین در جهان شهرت دارد اما این نوع اوپال در گواتمالا، استرالیا، برزیل، هندوراس، ترکیه و ایالات متحده نیز یافت می‌شود.

معمولاً به اوپال‌هایی با رنگ زمینه‌ی زرد، نارنجی تا قرمز، اپال آتشی می‌گویند. نام‌های دیگر این نوع اپال خورشید و اوپال جیراسول است.

3- اوپال گران‌بها (Precious Opal)

اوپال قیمتی به خاطر خاصیت انکسار نورش معروف است. در نتیجه‌ی این انکسار، رنگ‌های رنگین کمانی از سنگ تابیده شده که به این فرایند اصطلاحاً «بازی نور» یا اپالسنس (Opalescence) می‌گویند. این سنگ در زاویه‌های مختلف می‌تواند رنگ‌های متفاوتی از خود منتشر کند. این مدل همیشه تا 30 درصد وزن خود آب داشته و رنگ‌هایش از زوایای مختلف، متفاوت دیده می‌شود. دلیل ارزش و بهای بالای اوپال، بلورهای ریز اکسیدی از جنس ماده سیلیسی با نام اپالین (Opaline) است که از لایه‌های مختلف سنگ میزبان به دست می‌آید.

معمولاً برش‌دهی این نوع اوپال به صورت کابوشن است تا خاصیت رنگ بازی آن حفظ شده و قابل مشاهده باشد. هرچه سنگ اوپال خالص‌تر و پدیده بازی رنگ در آن واضح‌تر دیده شود، از ارزش بیشتری برخوردار است.

کوئینزلند، چک اسلواکی، برزیل، گواتمالا، هندوراس، ایالات متحده و ژاپن از منابع اصلی استخراج این گوهر هستند.

رنگ‌های مختلف اوپال

در بالا هم گفتیم که سنگ قیمتی اوپال در رنگ‌های بسیار متنوعی در طبیعت وجود دارد. سفید و سبز رایج‌ترین رنگ‌های این سنگ هستند و قرمز و سیاه نیز از نادرترین رنگ‌های آن به شمار می‌آیند. جالب است بدانید که اوپال با پس‌زمینه‌ی تیره، از مرغوب‌ترین و گران‌قیمت‌ترین رنگ‌های اوپال است.

به طور کلی رنگ‌های سنگ اوپال به قدری زیبا و وسوسه‌انگیزند که در طول تاریخ بارها به دربارها، کلکسیون‌ها و مجموعه‌های اشرافی راه پیدا کرده است. مثلاً می‌توان به اپال ملکه یا چشم گربه آنداموکا اشاره کرد که به ملکه الیزابت دوم پیشکش شده‌است. در مثالی دیگر می‌توان به ناپلئون بناپارت اشاره کرد که برای هدیه دادن به ژوزفین مدل چشم گربه‌ای این سنگ را انتخاب کرد.

اما فارغ از نمونه‌های تاریخی این سنگ، ما در ادامه انواع مختلف رنگ‌های اپال را به شما معرفی کرده‌ایم:

– اوپال سیاه

سنگ اوپال سیاه نادرترین و باارزش‌ترین رنگ اپال بوده و طیف رنگی آن از خاکستری تیره تا سیاه متغیر است. این سنگ در سال 2008 میلادی به‌صورت رسمی از طرف دولت استرالیا به عنوان سنگ جواهر ایالت نیوساوت‌ولز معرفی شد. ارزش این نوع اپال به قدری بالاست که هر نگین آن ممکن است تا ده‌ها هزار دلار در قیراط معامله شود. هر چه سیاهی سنگ بیشتر باشد، بازی رنگ‌ها در آن بیشتر دیده می‌شود. اما مثلاً اپال نیمه‌سیاه در مقابل نور نیمه شفاف تا شفاف است و اپال خاکستری تقریباً مات است.

– سنگ اوپال سفید

اوپال سفید دارای انواع کریستالی، نیمه‌کریستالی و سفید است. نوع کریستالی با پس‌زمینه‌ی روشن بازی رنگ بسیار زیادی دارد و شفاف تا نیمه شفاف است. اوپال نیمه کریستال، نیمه شفاف بوده و بازی رنگ‌های آن از نوع کریستالی کمتر است. مدل سفید اوپال بازی رنگ زیادی داشته و به همین خاطر در بین مردم محبوبیت زیادی پیدا کرده است. کشور برزیل معادن غنی از اوپال سفید دارد؛ به طوری‌که گفته می‌شود محکم‌ترین و مقاوم‌ترین اوپال جهان از برزیل استخراج می‌شود.

 

تفاوت سنگ مون‌استون و اوپال

مون‌استون دارای تلألوهای آبی رنگ است و زیر امواج فرابنفش رنگ نارنجی از خود نشان می‌دهد. درجه‌ی سختی مون‌استون بین ۶ تا ۶.۵ در مقیاس موس بوده و این در حالی است که درجه‌ی سختی اوپال بین 5.5 تا 6.5 بوده و در نتیجه راحت‌تر از مون‌استون می‌شکند. همچنین سنگ قیمتی اوپال طیف رنگ بسیار وسیعی دارد. سفید و سبز رایج‌ترین رنگ‌های این سنگ هستند و قرمز و سیاه نیز از نادرترین رنگ‌های آن به شمار می‌روند.

رنگ‌های تیره و سیاه اوپال گران‌تر هستند اما در مقابل هر چه مون‌استون روشن‌تر و بی‌رنگ‌تر باشد، ارزش و بهای بیشتری دارد.

قیمت اوپال با مونستون خیلی تفاوت دارد. مثلاً اوپال‌های اتیوپی از 8 تا 60 دلار در هر قیراط خرید و فروش می‌شوند. این در حالی است که اوپال‌های استرالیا در بازه‌ی گسترده‌ای بین 10 تا 6 هزار دلار قیمت‌گذاری می‌شوند. اما سنگ مون استون از 10 تا نهایتاً 1000 دلار در هر قیراط قیمت دارد.

قیمت سنگ اوپال

عوامل مختلفی روی قیمت سنگ اوپال تأثیر می‌گذارند که از جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• شدت رنگ برلیانسی
• وجود رنگ‌های محبوب مانند قرمز، بنفش و ارغوانی
• درشتی اوپال

همچنین، نقش‌ها و طرح رگه‌های روی سنگ مانند دم طاووس (سبز-آبی مانند پرهای باز شده طاووس)، پالت (بوم نقاشی یا لکه رنگی) یا فلورال (نقش روی پارچه‌های گلدار) نیز در ارزش و قیمت‎‌گذاری اوپال اثرگذار هستند.

به طور کلی، هرچه پس‌زمینه‌ی با رنگ‌های روی آن تضاد بیشتری داشته باشد، قیمت بالاتری خواهد داشت. چون روی زمینه‌ی تیره، بازی رنگ‌ها بیشتر نمایان می‌شود.

البته محل استخراج و هزینه‌های استخراج نیز روی قیمت نهائی اوپال‌ها تأثیر دارند. به طور مثال، هزینه‌های استخراج اوپال سفید در برزیل بسیار بالاست و در نتیجه، سنگ‌هایی که بیشترین بازی رنگ را دارند بین 100 تا 200 دلار برای هر قیراط قیمت‌گذاری می‌شوند. یا مثلاً اوپال آتشین مکزیک چون از معدنی در ارتفاع 1500 متری استخراج می‌شود، به علت ارتفاع، سنگ‌ها آب کمتری در خود دارند و نگین‌های درشت آن‌ها تا حدود 100 دلار در قیراط خریدوفروش می‌شوند. این در حالی است که در ژاپن نگین‌های درشتی که بازی رنگ زیادی دارند، ممکن است تا هزار دلار در قیراط نیز خریداری شوند.

گرانترین سنگ اوپال

اوپال سیاه استرالیایی باارزش‌ترین نوع اوپال است که در آنداموکا، جنوب استرالیا یافت می‌شود. از خصوصیات این سنگ می‌توان به رنگ مشکی، خاکستری تیره و یا مشکی شفافی اشاره کرد که در زمینه آن قابل مشاهده است. البته در اوپال سیاه ریشه‌هایی از رنگ‌های رنگین کمانی یا منشوری نیز دیده می‌شود که ارزش آن را چند برابر می‌کند. همچنین برخلاف سایر اوپال‌ها، اوپال مشکی دارای مقادیر اندکی کربن و اکسید آهن است که تیرگی منحصر به فردی را در سنگ ایجاد می‌کند. قیمت‌گذاری در این سنگ‌ها به فاکتورهای متعددی از جمله، میزان درخشندگی و الگوهای روی سنگ بازمی‌گردد که ممکن است بعضی از آن‌ها تا 15 هزار دلار استرالیا در ازای هر قیراط معامله شوند.

انواع مختلف اوپال در جواهرسازی

برخی از سنگ‌های اوپال یکپارچه و کامل هستند. در حالی که ممکن است برخی دیگر دو یا چند لایه باشند. یعنی چند لایه از سنگ اوپال به هم چسبانده شده و یک جواهر کامل را شکل داده‌ باشند.

• اوپال یکپارچه: سنگی طبیعی بوده که فقط برش خورده و پولیش شده است.
• اپال دو لایه: از دو لایه اوپال نازک به هم چسبانده شده و یک لایه پوشش محافظ مشکی‌رنگ تشکیل شده است. این لایه مشکی برای پررنگ‌تر شدن رنگ اوپال‌ها به آن‌ها وصل می‌شود.
• اوپال سه‌لایه: همانند اوپال دو لایه، در مدل سه لایه نیز یک لایه‌ی شفاف روی سطح اوپال (شیشه یا کوارتز) کار می‌شود تا از سنگ محافظت کرده و شکل گرد و گنبدی به سطح آن ببخشد.

خواص سنگ اوپال

اوپال‌ (OPAL) را در مشرق ‌زمین‌ سمبل‌ وفاداری‌ و امید می‌شناسند که استفاده‌ از آن‌ به‌ فرد حالتی‌ از تقدس‌ می‌‌دهد. عرب‌ها اعتقاد دارند این‌ سنگ‌ از بهشت‌ روی‌ زمین‌ افتاده‌ و ظاهراً حالت‌ نورانی‌ آن‌ باعث‌ به ‌وجود آمدن‌ این‌ باور شده‌ است. یونانی‌ها معتقدند که استفاده از اوپال دارای قدرت آینده‌نگری می‌شود. هندی‌ها معتقدند که استفاده از آن باعث فرار حیوانات وحشی از اطراف شما شده و نماد خوشبختی است. شرقی‌‌ها هرچه‌ صفات‌ و درجات‌ نیكوست‌ برای‌ این سنگ‌ زیبا‌ ذکر کرده‌اند. این در حالی‌است‌ که غربی‌‌ها اوپال‌ را بدشگون‌ می ‌دانستند به این خاطر که نویسنده‌ نامدار اسكاتلندی‌، والتر اسكات، در یكی‌ از داستان‌هایش‌ اوپال‌ را سنگی‌ منفی‌ و بدیمن معرفی‌ كرده بود. اما در شرق آسیا مخصوصاً ژاپن این سنگ را نماد عشق، سلیقه و وفاداری می‌دانند.

به طور کلی، اوپال سنگ خوبی برای برطرف کردن عفونت‌ها، بیماری‌های چشمی و همین‌طور بهبود فرایندهای درمانی دیگر به شمار می‌رود. این سنگ همچنین در خون‌سازی، بالا بردن تعداد گلبول‌های قرمز، دفع انرژی‌های منفی، منظم کردن فشارخون نیز بسیار موثر است. اپال مانع سستی و رخوت شده و برای افسردگی مفید است. در گذشته مرسوم بوده که برای اشخاص مبتلا به افسردگی تجویز می‌شد به اوپال سیاه نگاه کنند چون اعتقاد داشتند این کار افسردگی آن‌ها را از بین می‌برد.

سنگ اوپال بر اختلالات هورمونی تأثیر بسیار مثبتی داشته و خصوصا شیر مادران را افزایش می‌دهد. این سنگ روی تیروئید هم اثر مثبت دارد. سنگ‌های اوپال می‌توانند در هضم غذا، تقویت معده و روده نیز مفید باشند. در گذشته از سنگ اوپال به منظور جلوگیری از کم خونی و مبارزه با انواع بیماری‌های خونی هم به کار می‌رفت که بسیار مؤثر بود.

کلام آخر

در این مطلب توضیح دادیم که سنگ اوپال چیست. در آخر هم یادآوری می‌کنیم که جواهرات مزین به نگین اوپال را در مکانی نگهداری نکنید که دمای آن تغییرات زیاد و ناگهانی یا هوای بسیار خشک دارد. برای نگهداری درست و مطمئن اوپال، بهتر است آن را درون کیسه مخصوص جواهرات گذاشته و چند قطره آب روی سطح کیسه بپاشید؛ سپس آن را درون یک کیسه پلاستیکی بگذارید. همچنین جای اوپال باید مرطوب باشد.

منابع: gemsociety و jewelrynotes و gia