در این مطلب قصد داریم به طور کامل و جامع در مورد انواع سنگ فیروزه و روش‌های تشخیص انواع اصل این سنگ به شما توضیحاتی ارائه دهیم.
سنگ فیروزه از جمله سنگ‌های قیمتی در سراسر دنیاست که در ایران هم معادن زیادی دارد. در واقع درست این است که بگوئیم فیروزه‌ی نیشابور از معروف‌ترین فیروزه‌های جهان است. البته به جز نیشابور، در شهر بابک استان کرمان نیز معدن فیروزه بزرگی وجود دارد که کیفیت سنگ‌هایش را می‌توان با فیروزه‌ی نیشابور مقایسه کرد.
فیروزه، با رنگ جذاب خود که بین آبی و سبز متغیر است در دو مدل کلی «عجمی» و «شجری» یافت می‌شود. به طور مثال در ایران، نوع عجمی نیشابوری طرفداران زیادی دارد و با قیمت‌های بسیار بالا هم معامله می‌شود. اما انواع سنگ فیروزه را بر اساس سه معیار مختلف که شامل رنگ، طرح و محل استخراج است، به چندین دسته‌ی مختلف طبقه‌بندی می‌کنند.
در این مطلب بلاگ طلاباش در مورد این معیارها و انواع سنگ فیروزه خواهیم گفت.
مشخصات و سختی سنگ فیروزه
قبل از اینکه بخواهیم در مورد انواع فیروزه صحبت کنیم، باید بدانیم خود سنگ فیروزه چیست و چه مشخصاتی دارد. تا بعد متوجه تفاوت انواع این سنگ بشویم.
سنگ فیروزه، نوعی سنگ آذرین است که در مناطق آتشفشانی و اغلب در نزدیکی سطح زمین یافت می‌شود. درجه‌ی سختی این سنگ بین 5.5 تا ۶ در مقیاس موس است. یعنی تقریباً سختی قابل قبولی دارد. فیروزه به طور کلی از آلومينيم، مس، منگنز، اكسيد آهن و آب تشکیل شده است.
بهترین نوع سنگ فیروزه اغلب از سطح زمین استخراج می‌شود. به این معنی که، نمونه‌های استخراج‌شده از عمق معادن، کیفیت و بهای فیروزه‌های سطح زمین را ندارند. بعلاوه، بهترین اشکال فیروزه عموماً در مناطقی یافت می‌شوند که آب و هوای گرم و خشک دارند.
دلیل اینکه رنگ‌های فیروزه‌ها با هم فرق دارد و برخی به سبزی می‌زنند و برخی به آبی، به دلیل تفاوت نسبت آهن به مس است. به طور کلی، رنگ آبی این سنگ به دلیل وجود عنصر مس در آن است. هرچه میزان مس فیروزه بیشتر باشد، رنگ فیروزه آبی‌تر و آسمانی‌تر خواهد بود.
توجه داشته باشید که گرما می‌تواند سبب از بین رفتن رنگ سنگ شود و به سطح آن نیز آسیب برساند. همچنین مواد شیمیائی، وسایل آرایشی و حتی چربی پوست یا عرق بدن انسان هم می‌تواند سبب از بین رفتن رنگ فیروزه شوند.
انواع مختلف سنگ فیروزه اصل
در ابتدای مطلب هم گفتیم که سنگ فیروزه را بر اساس سه فاکتور رنگ، طرح و محل استخراج دسته‌بندی می‌کنند:
- رنگ: سنگ فیروزه طیف رنگی گسترده‌ای دارد و از آبی کمرنگ تا سبز پررنگ را شامل می‌شود. هر چه رنگ آبی فیروزه بیشتر باشد ارزش و قیمت آن بالاتر خواهد بود.
- شکل ظاهری: برخی از انواع فیروزه رگه‌هائی دارند که نوعی ناخالصی به‌شمار می‌آید. این در حالی است که برخی دیگر بافتی کاملاً صاف و یک‌دست دارند. مدل‌هایی که هیچ نوع شکستگی یا رگه در بافت خود ندارند، «فیروزه عجمی» نامیده می‌شوند و قیمت بالاتری نسبت به بقیه مدل‌ها دارند. به طور کلی، هر چه تراکم کریستال‌های تشکیل‌دهنده سنگ فیروزه بیشتر باشد، قیمت و بهای آن نیز بالاتر می‌رود زیرا نفوذپذیری کمتری دارد و دیرتر تغییر رنگ می‌دهد.
- محل استخراج: فیروزه در مناطق مختلف جهان یافت می‌شود. اما مهم‌ترین معادن آن در کشورهای ایران، تبت، آمریکا و مصر قرار دارد. در ایران نیز مهم‌ترین معادن فیروزه به شهرهای نیشابور، دامغان و کرمان تعلق دارد. با ارزش‌ترین فیروزه جهان، نوع نیشابوری آن است که در ایران استخراج می‌شود.
بر اساس معیارهای بالا، انواع سنگ فیروزه شامل مواردی است که در زیر معرفی کرده‌ایم.
1- فیروزه عجمى
فیروزه عجمى که با ارزش‌ترین نوع فیروزه است، رنگ آبى پر رنگ دارد و به صورت گرد یا بادامى تراش داده مى‌شود. این سنگ هیچ‌گونه رگه ندارد و کاملاً صاف است. خوب است بدانید، فیروزه عجمی فقط در ایران یافت می‌شود در بین عرب‌ها محوبیت بسیار زیادی دارد.
بیشتر بخوانید: آشنایی با انواع مروارید و کاربرد آن در زیورآلات
2- فیروزه شجرى
فیروزه شجری دارای رگه یا شجرهای سیاه یا قهوه‌ای رنگ برجسته است. این رگه‌ها ممکن است در طرح‌های منظم و یا غیرمنظم تشکیل شوند. اگر طرح‌ها غیرمنظم باشند، در اصطلاح بازار آن را شجری می‌نامند. این نوع فیروزه را به شکل‌هاى گرد، بیضوى، اشکى و چهارگوش مى‌تراشند.
هر چه طرح‌های موجود در فیروزه منظم‌تر باشد و به شاخ و برگ شباهت بیشتری داشته باشد، قیمت آن گران‌تر خواهد بود. انواع سنگ فیروزه شجری که دارای رگه‌های سیاه هستند به نام «فیروزه تارعنکبوتی» مشهورند. در موارد نادری هم ممکن است رگه‌های آن طلایی باشد که باعث افزایش قیمت سنگ می‌شود. به طور کلی، رنگ‌های سبز-آبی کمرنگ و سبز-آبی از ارزش کمتری نسبت به بقیه مدل‌ها برخوردار هستند.
بد نیست اشاره کنیم نوعی فیروزه شبیه مدل شجری هم وجود دارد که به آن فیروزه عربى می‌گویند. این سنگ قطر کمی دارد، نامرغوب به شمار می‌آید و به رنگ سبز کمرنگ موجود است.
انواع سنگ فیروزه مصنوعی
علاوه‌بر مدل‌های طبیعی و اصل، انواع مصنوعی یا بازسازی‌شده‌ی سنگ فیروزه نیز در جهان معامله می‌شود که هر کدام مشخصات خاص خود را دارند. البته اکثر این مدل‌ها فیروزه‌های طبیعی اما بی‌کیفیت هستند که با کمک بشر، رنگ، درجه سختی یا ظاهرشان بهبود پیدا کرده است.
– فیروزه مقاوم‌سازی‌شده
یکی از انواع فیروزه مصنوعی در جهان، سنگ‌هایی است که با کمک اپوکسی و آکریلیک محکم‌سازی می‌شوند تا تمامی خلل و فرج آنها پر شود. این کار باعث می‌شود تا سنگ فیروزه بدنه‌ی بسیار مستحکم و مقاوم پیدا کند و در برابر ضربه و خراش کمتر آسیب ببینید. این نوع نگین فیروزه با اینکه شکل ظاهری زیباتری دارد، اما قیمت پائین‌تری نسبت به فیروزه طبیعی دارد.
– فیروزه رنگ‌آمیزی‌شده
یکی از روش‌های زیباسازی سنگ فیروزه، رنگ‌آمیزی آن است. برای اینکه رنگ فیروزه‌ای سنگ، زیباتر و شفاف‌تر به‌نظر برسد از پودرهای آبی‌رنگ برای تغییر رنگ سنگ طبیعی استفاده می‌کنند. البته مصنوعی بودن این رنگ کاملاً مشخص است و در همان نگاه اول می‌توان آن را تشخیص داد. بعلاوه، این نوع فیروزه بسیار سریع خراش برمی‌دارد چون رنگی که با آن روکش شده، طبیعی نیست. همان‌طور که می‌توانید حدس بزنید، قیمت این مدل از فیروزه ارزان‌تر از مدل‌های اصل و طبیعی است.
– فیروزه بازسازی‌شده
برای ساخت این نوع فیروزه، سنگ طبیعی را پودر می‌کنند. پودر سنگ را با اپوکسی و رنگ مخلوط می‌کنند تا سخت شود و به شکل سنگ دربیاید. سپس آن را به فرم‌های مختلف تراش می‌دهند. از آنجا که این سنگ فیروزه طبیعی نیست، قیمت آن بسیار ارزان‌تر از فیروزه اصل است.
– فیروزه شبیه‌سازی‌شده
این مدل از فیروزه اصلاً سنگ اصل و طبیعی نیست و از پلاستیک ساخته شده است. حتی پودر فیروزه هم در ساخت آن به‌کار نرفته. اما این فیروزه مصنوعی به‌گونه‌ای طراحی می‌شود که شبیه سنگ فیروزه اصل به نظر برسد. لازم است اشاره کنیم که این مدل از نگین‌های فیروزه در جواهرسازی مصرف ندارد و قیمتشان هم بسیار پایین است.
روش تشخیص فیروزه اصل
در بالا توضیح دادیم که انواع سنگ فیروزه توسط بشر ساخته و به بازار عرضه می‌شود. به همین خاطر، مهم است که روش تشخیص فیروزه اصل را بشناسیم. اولین و راحت‌ترین روش تشخیص سنگ اصل این است که آن را از مراکز و فروشگاه‌های معتبر خریداری کنیم. اما به طور کلی، بر اساس رنگ و درجه‌ی سختی سنگ نیز می‌توانید اصل یا فیک بودن آن را تشخیص دهید.
رنگ سنگ فیروزه اصل به طور معمول کمی مات است. سنگ اصل با قرار گرفتن در زیر نور شدید، حرارت بالا یا در تماس با چربی دچار رنگ‌پریدگی می‌شود و ممکن است سفید شود. سنگ فیروزه اصل نباید نقاط سیاه و سفید داشته باشد.
از دیگر روش‌های تشخیص فیروزه‌ی طبیعی، توجه به پشت آن یعنی سنگ ماتریکس (سنگ چسبیده شده به پشت سنگ) آن است. به طور مثال، فیروزه‌های نیشابور به صورت تیره دیده می‌شوند.
همچنین برای تشخیص اصل بودن می‌توانید یک سوزن را روی سنگ فیروزه بکشید. اگر خطی روی فیروزه افتاد احتمالاً آن سنگ تقلبی است. اگر خراش ایجاد نشد فیروزه اصل است.
از آنجا که در برخی موارد از پلمیر‌ها و پلاستیک‌ها برای ساخت فیروزه‌ی مصنوعی استفاده می‌شود، برای تشخیص چنین فیروزه‌هایی می‌تواند یک سوزن را حرارت دهید و روی سطح سنگ بکشید. اگر رد سوزن روی سنگ ماند و آن را ذوب کرد، مطمئن باشید که فیروزه جعلی و پلاستیکی است.
راهنمای نگهداری و تمیز کردن سنگ فیروزه اصل
- بهترین روش برای تمیز کردن این سنگ قیمتی استفاده از محلول آب ولرم و صابون است.
- پس از شستن، بلافاصله سنگ را با پارچه بدون پرز خشک کنید تا لکه‌ی آب روی آن باقی نماند.
- به هیچ عنوان از بخار یا دستگاه‌های اولتراساند برای تمیز کردن فیروزه استفاده نکنید.
- از تمیزکننده‌های شیمیائی طلا و جواهر برای تمیز کردن سنگ فیروزه استفاده نکنید.
- فیروزه را از چربی، گرما و مواد شیمیائی دور نگه دارید.
- وقتی هوا خیلی سرد یا بیش از اندازه گرم و شرجی است، بهتر است طلاهای مزین به فیروزه را استفاده نکنید.
کلام آخر
در این مطلب در مورد انواع سنگ فیروزه و روش تشخیص آن برایتان توضیح دادیم. در آخر هم بد نیست اشاره کنیم که در کشورهای آسیای شرقی از فیروزه به عنوان سنگ مهر و محبت یاد می‌کنند. ما ایرانی‌ها نیز از فیروزه به عنوان دفع کننده چشم‌زخم استفاده می‌کنیم.
به طور کلی، از سنگ فیروزه در طراحی و ساخت طلا و جواهر زیاد استفاده می‌شود. البته برای این منظور باید حتماً این سنگ پرداخت شود و رنگ و شکل آن بهبود پیدا کند. یعنی سنگ فیروزه خام برای صنعت جواهرسازی آماده و مناسب نیست. انواع بسیار متنوع از زیورآلاتی که به نگین فیروزه مزین هستند در بازار وجود دارند که می‌توانید بر اساس سلیقه و بودجه‌ی خود آنها را انتخاب و خریداری کنید. خبر خوب این است که ما نیز در بازار آنلاین طلاباش جواهرات طلا و نقره‌ی متنوعی با نگین فیروزه عرضه که برای دیدن آنها فقط کافی است به لینک زیر مراجعه کنید.
منبع: jewelrynotes و gia
