مد پایدار انقلابی سبز در دنیای مد و فشن است و آمده تا با کیفیت عالی و تکیه بر پایداری هر چه بیشتر پوشاک و اکسسوری‌ها، به محیط زیست هم نفسی تازه ببخشد.
مد آهسته یا اسلو فشن (Slow Fashion) در واقع جریانی در مقابل فست فشن (Fast Fashion) یا مد سریع است؛ فست فشن صنعتی است که اصول و اهدافش صرفاً بر تولید و عرضه‌ی تعداد زیاد پوشاک با کیفیت‌های نه چندان عالی و قیمت‌های ارزان استوار است و دغدغه‌ای جز کسب درآمد بیشتر برای تولیدکننده ندارد. مد سریع نه تنها مصرف‌گرائی را افزایش می‌دهد بلکه باعث استثمار کارگران نیز می‌شود و تمام اینها در حالی‌است که برای محیط زیست نیز تبعات منفی گسترده‌ای به دنبال دارد.
همین امر سبب شده تا انقلابی سبز به نام Slow Fashion شکل بگیرد تا علاوه بر نجات انسان از اسارت مصرف‌گرائی، به محیط زیست و پایداری منابع زیست محیطی هم کمک کند. لازم است بدانید سالانه بیش از 2 هزار و 500 میلیون لباس به صورت زباله دفع می‌شوند. این در حالی است که برای تولید همین پوشاک سالانه 2 هزار و 700 میلیون لیتر آب مصرف می‌شود؛ لباس‌هایی که خیلی سریع از چرخه‌ی مصرف خارج می‌شوند و فقط چند بار مورد استفاده قرار می‌گیرند.
واقعیت تلخی که اسلو فشن در مقابل آن قد علم کرده این است که صنعت مد و فشن با مصرف سرسام‌آور آب، منابع زیست محیطی و سوخت‌های فسیلی محصولات خود را تولید و روانه بازار می‌کند. همین امر سبب فرسایش زمین، کاهش تنوع زیستی و تولید میلیاردها زباله در هر سال می‌شود. به همین دلیل، مد آهسته تمام هدف و رویکرد اصلی خود را بر استفاده از مواد و الیاف بسیار باکیفیت به منظور دوام و پایداری بیشتر، کوچک بودن کارخانه‌ها برای احترام به حقوق کارگران، محلی بودن تولیدکننده‌ها به منظور کاهش میزان مصرف سوخت برای حمل و نقل و دست‌ساز بودن اکسسوری‌ها برای کاهش مصرف انرژی گذاشته است.
برای آشنایی با مفهوم دقیق اسلو فشن و روش‌های توسعه‌ی این جنش در دنیای مدرن تا انتهای این مطلب با بلاگ طلاباش همراه باشید.
- فلسفه‌ی مد پایدار یا مد آهسته
- مفهوم واقعی مد پایدار (اسلو فشن)
- اهمیت سبز بودن در اسلو فشن
- نقش صنعتگران محلی و محصولات دست‌ساز در توسعه‌ی مد آهسته
- تفاوت فست‌فشن (مد سریع) با مد پایدار
- مضرات فست فشن بر محیط زیست
- ریشه‌ی شکل‌گیری فست فشن
- مضرات فست فشن
- راهکارهایی برای کاهش میزان مصرف پوشاک
- راه‌های کمک به رشد و پیشرفت مد پایدار
- نقش طلاباش در زنده نگهداشتن انقلاب سبز مد پایدار
فلسفه‌ی مد پایدار یا مد آهسته
گفتیم که برای مقابله با فست‌فشن، جریانی به نام اسلو فشن با هدف تغییر رفتار مصرف‌کننده‌ها شکل گرفت. مد پایدار بر این اصل استوار است که پوشاک باید چنان باکیفیت و با دوام ساخته شود که مصرف‌کننده بتواند برای مدت طولانی‌تری از آن استفاده کند و در نتیجه، کمتر خرید کند. هدف از این کار هم این است که علاوه بر کاهش هزینه‌های تولید و مصرف و احقاق حقوق کارگران، آسیب‌های کمتری نیز به محیط زیست وارد شود. با کاهش میزان تولید پوشاک، تولید گازهای گلخانه‌ای هم کم می‌شود. احتمالاً می‌دانید که کارخانه‌های تولید پوشاک از بزرگ‌ترین صنایع آلاینده‌‌ی کره زمین هستند و بسیاری از فجایع زیست‌محیطی دهه‌های اخیر ناشی از این کارخانه‌هاست.
عبارت «اسلو فشن» اولین بار در سال 2007 میلادی توسط «کیت فلچر» در مجله‌ی اکونومیست مطرح شد. در آن زمان، جنبش «اسلو فود» در مقابل «فست فود» شکل گرفته بود و فلچر احساس کرد که جای چنین جنبشی در صنعت مد بسیار خالی است. به همین خاطر، اسلو فشن را با رویکرد پایدار بودن و کیفیت بهتر در مقابل فست فشن قرار داد.
مفهوم واقعی مد پایدار (اسلو فشن)
برای توضیح مفهوم واقعی مد پایدار (مد آهسته) بهتر است برایتان با آمار و ارقام حرف بزنیم؛ بر اساس آمار رسمی، آمریکائی‌ها به طور متوسط، هر 5 روز یک بار یک لباس جدید خریداری می‌کنند. این لباس‌ها به همان اندازه که قیمت ارزنی دارند، بی‌کیفیت هم هستند و فرد مجبور است در کوتاه‌ترین زمان ممکن آنها را کنار بگذارد.
در واقع جدیدترین مطالعات موسسه تحقیقاتی McKinsey در این رابطه نشان داده، به ازای هر 5 پوشاک جدیدی که هر سال تولید می‌شود، سه لباس دور انداخته می‌شود. یعنی بر اساس این گزارش تحقیقاتی، در کمال تعجب 90 درصد از لباس‌هایی که هر کدام از ما خریداری می‌کنیم را پیش از آنکه زمان واقعی دور انداختن آنها فرارسیده باشد، کنار می‌گذاریم.
چنین رشد بی‌سابقه‌ای در تولیدات فست فشن آسیب‌های جانبی بسیاری به اجتماع و محیط زیست وارد کرده است. شرکت‌های فست فشن در این امر بیشترین تقصیر را دارند. آنها به دنبال منفعت‌طلبی‌های خود دائم در حال تولید محصولات جدید هستند. به طوری که مثلاً زارا به تنهائی سالانه حدود 840 میلیون دست لباس تولید و در 6000 فروشگاه خود در سراسر جهان توزیع و عرضه می‌کند. این در حالی است که دستمزد بسیاری از کارگران این برند زیر حد استاندارد است و حقوق اولیه‌شان هم رعایت نمی‌شود.
اهمیت سبز بودن در اسلو فشن
مد پایدار با هدف حفظ محیط زیست شکل گرفته. متأسفانه در کشورهایی همانند چین، هند و بنگلادش که کارخانه‌های فست‌فشن بیشتر در آنجا مستقر هستند، تعدادی از رودخانه‌های جاری و روان به دنبال تخلیه‌ی فاضلاب این شرکت‌ها از بین رفته‌اند؛ به طوری که در حال حاضر فقط به مناطق مرده‌ی زیست‌محیطی تبدیل شده‌اند که باتلاقی است از انواع مواد شیمیائی سرطان‌زا.
تمام اینها در حالی است که در طول هر بار شست‌وشوی البسه مقدار زیادی میکروفیبرهای پلاستیکی بسیار ریز از پوشاکی که از مواد مصنوعی ساخته شده‌اند نیز وارد چرخه‌ی شست‌وشو می‌شوند؛ و در نهایت به جریان آبی برمی‌گردند که در چرخه‌ی تولید غذا و آب نوشیدنی خود ما مورد استفاده قرار می‌گیرند.
به همین خاطر است که برخی از برندها در مقابله با چنین رویدادهای تلخی به «مد پایدار» روی آورده‌اند. «مد آهسته»، «مد پایدار» یا «اِسلو فشن» به روند تولیداتی اطلاق می‌شود که بر مبنای مد نیستند و هدف اصلی آنها تولید پوشاک بسیار باکیفیت با طول عمر زیاد است. به طور مثال، برند کانادائی Encircled در تورنتو یکی از معدود برندهای پوشاک است که گواهی‌نامه‌ی تولید محصول با اولویت زیست‌محیطی و اجتماعی را دریافت کرده است. وقتی برندی دارای گواهی‌نامه‌ی OEKO-TEX(R) 100 باشد یعنی در روند تولید محصولاتش از هیچ مواد مضری استفاده نمی‌شود و پارچه‌های مورداستفاده‌ی آنها بسیار نرم و از الیاف طبیعی هستند.
نقش صنعتگران محلی و محصولات دست‌ساز در توسعه‌ی مد آهسته
برخلاف تولیدات صنعتی جریان فست‌فشن، در اسلو فشن این صنعتگران محلی هستند که با استفاده از مواد دوستدار محیط زیست و با هدف حفظ کیفیت و احترام به حقوق کارگران، محصولی تولید می‌کنند که برای هر دو طرف تولیدکننده و مصرف کننده ارزشمند و مقرون‌به‌صرفه است.
مد پایدار در واقع راهکاری برای مقابله با سیاست‌های منفعت‌طلبانه‌ی مد و فشن و به چالش کشیدن فست‌فشن است. پایدار، دوستدار محیط زیست، محصولات سبز و اخلاق‌مدار بودن از جمله صفت‌هایی است که می‌توانیم به مد آهسته نسبت دهیم.
برخی از فلسفه‌های مد آهسته شامل موارد زیر است:
- خرید پوشاک / اکسسوری‌های دست دوم و سالم
- بازطراحی لباس‌ها و زیورآلات قدیمی
- خرید از تولیدکننده‌های محلی و شرکت‌های کوچک‌تر
- خرید محصولات دست‌ساز
- خرید پوشاکی و اکسسوری‌هایی که کیفیت و دوام زیادی دارند
- خرید پوشاک الیاف طبیعی
در این راستا باید بگوئیم، خوشبختانه ریشه‌های این انقلاب سبز به ایران هم کشیده شده است و تعدادی از برندهای داخلی اصول کار خود را بر ساخت محصولات مبتنی بر مد آهسته گذاشته‌اند. از جمله می‌توان به هنرمندان طراحی و ساخت زیورآلات طلا و نقره فعال در بازار آنلاین طلاباش اشاره کرد. این برندها از بهترین کیفیت مواد برای ساخت محصولات دست‌ساز خود استفاده می‌کنند و با گزیده کاری و محدود بودن تولیداتشان نه تنها به حفظ منابع زیست‌محیطی و کاهش مصرف انرژی کمک می‌کنند، بلکه محیط و حقوق استاندارد برای نیروهای کار خود نیز مهیا می‌کنند.
تفاوت فست‌فشن (مد سریع) با مد پایدار
در بالا بارها اشاره کردیم که مد پایدار بر کیفیت بسیار عالی محصول و دوام و طول عمر آنها تأکید دارد. تولید محصولات دست‌ساز که متناسب با فرهنگ و گرایشات یک جامعه باشد نیز از دیگر اهداف اسلو فشن است. این در حالی است که فست‌فشن (مد سریع) بر تولید و عرضه‌ی هر چه سریع‌تر محصول با قیمت‌های مناسب تأکید دارد که همین امر سبب تولید پوشاک باکیفیت نه چندان عالی می‌شود.
در روند تولید سریع پوشاک، کیفیت و دوام تقریباً هیچ اهمیتی ندارد و چیزی که مهم است، سرعت و میزان تولیدات است. همین کیفیت پائین باعث می‌شود تا لباس سریع‌تر از آنچه که باید از چرخه‌ی مصرف خارج شوند و مصرف‌کننده مجبور به خرید دوباره‌ی لباس شود. این دقیقاً هدفی است که شرکت‌های فست‌فشن روی آن مانور می‌دهند تا سودهای کلان به جیب بزنند.
در حالی که فست‌فشن، فرهنگ دور انداختن و مصرف‌گرائی را افزایش داده است، اسلو فشن آمده تا فرهنگ استفاده‌ی صحیح را به نوع بشر بیاموزد. مد سریع این حس را در انسان‌ها به وجود آورده که دائماً باید لباس نو خریداری کنند و لباس‌های کهنه‌ی خود را کنار بگذارند. در حالی که مد آهسته بر این اصل استوار است که تا حد امکان از یک لباس خود استفاده کنید و وقتی واقعاً قابل استفاده نبود آن را کنار بگذارید.
در واقع مد پایدار می‌گوید برندها می‌توانند در هر سال با تولید دو یا سه مجموعه با کیفیت عالی از موادی که دوستدار محیط زیست هستند به کره زمین و نوع‌بشر کمک بزرگی کنند. وقتی یک برند تمام تمرکز خود را بر طراحی تعداد کمتر لباس که کیفیت عالی دارد بگذارد، می‌تواند دستمزدهای عادلانه به کارگران و کارمندان خود پرداخت کند، باعث کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای شود و فرهنگ مصرف‌گرائی را نیز ریشه‌کن کند.
اما فست‌فشن‌های همانند زارا، منگو، اچ‌اندام و برندهای مشابه با کپی کردن طرح‌های برندهای لوکس و اصیل دائم در حال تولید و عرضه هستند و با قیمت‌های ارزان‌تر خود مصرف‌کننده را به خرید ترغیب و تحریک می‌کنند.
مضرات فست فشن بر محیط زیست
استفاده از مواد ارزان، رنگ‌های شیمیائی و تکیه بر نیروی کار ارزان با دستمزهای بسیار پائین و ناعادلانه، اساس کار مد سریع است. مثلاً پلی‌استر که یکی از مشتقات سوخت‌های فسیلی است در فست‌فشن بسیار استفاده می‌شود. این پارچه حاوی مقادیر زیادی پلاستیک‌های تجزیه‌ناپذیر است که در محیط زیست باقی می‌ماند و دائم به چرخه‌ی مصرف برمی‌گردد؛ و مقصد نهایی تمام آنها هم جایی نیست جز خاک و آب‌های زیر زمینی و آب‌های جاری.
روند تولید الیاف مصنوعی همچنین یکی از عوامل اصلی گرمایش زمین نیز به شمار می‌آید. این در حالی است که مثلاً پارچه‌های پنبه‌ای و نخی که الیاف طبیعی هستند هیچ‌کدام از این مشکلات را به دنبال ندارند. یا حداقل آسیب‌های زیست‌محیطی آنها کمتر از الیاف مصنوعی است.
صنعت پوشاک پس از صنایع نفتی، جزو صنایع آلاینده محیط زیست است. بر اساس برخی آمار، بیش از 8 هزار ماده‌ی شیمیائی مضر در این صنعت استفاده می‌شود.
ریشه‌ی شکل‌گیری فست فشن
در اواخر دهه‌ی 90 و اوایل دهه‌ی 2000 میلادی بود که جریانی با عنوان فست‌فشن توسط شرکت‌هایی مانند H&M و Zara شکل گرفت و خیلی سریع به اوج خود رسید. این شرکت‌ها با الهام از لباس و استایل افراد مشهور و مانکن‌های خانه‌های مد دنیا، لباس‌هایی ارزان‌تر را در حجمی وسیع و در سریع‌ترین زمان ممکن روانه‌ی بازار می‌کردند و به دست خریدارهای می‌رسانند. همین امر سبب استقبال بسیار زیاد مردم و رشد شگفت‌انگیز مد سریع شد.
شرکت‌های فست فشن با تکیه بر این اقبال جهانی و با عرضه‌ی محصولات خود با فاصله‌های کوتاه در تیراژهای بالا باعث ریشه دواندن فرهنگ مصرف‌گرائی در جامعه شدند. این امر هم در نهایت به جزو جدانشدنی از دنیای مد و مصداقی از فجایع زیست‌محیطی تبدیل شد.
این در حالی است که تا پیش از دهه 90 میلادی، برندهای تولید لباس خودشان مواد و پارچه‌های موردنیازشان را تولید می‌کردند. اما انقلاب صنعتی همه چیز را دگرگون کرد. رشد و توسعه‌ی ابزارهای تولید باعث شد تا طراحی، دوخت و عرضه‌ی لباس‌های گوناگون همانند گذشته‌ها سخت نباشد.
مضرات فست فشن
اثرات منفی فست‌فشن چیزی نیست که بتوان آن را نادیده گرفت و بی‌توجه از کنارش رد شد. استثمار کارگران، افزایش گازهای گلخانه‌ای و آلودگی آب‌ها و زمین‌های کشاورزی از بارزترین فجایع ناشی از مد سریع است. در این صنعت از مواد ارزان و بی‌کیفیتی استفاده می‌شود که در آنها از رنگ‌های سرطان‌زا بهره می‌برند. این مواد نامرغوب چون تجزیه‌ناپذیر هستند دوباره به طبیعت بازمی‌گردند و آلودگی‌های جدی برای محیط زیست به وجود می‌آورند.
بعلاوه، کارگرانی که برای برندها و شرکت‌های معروف در این زمینه کار می‌کنند، دستمزد بسیار اندکی دارند و در محیط‌هایی مشغول به فعالیت هستند که از نظر ایمنی و رفاه زیر حد استاندارد است. از این رو شاید بتوان گفت فست فشن یکی از مصادیق برده‌داری در عصر حاضر است.
راهکارهایی برای کاهش میزان مصرف پوشاک
– از الیاف طبیعی همانند کنف، بامبو، پشم، لینن و پنبه‌ی ارگانیک استفاده کنید که از جمله پارچه‌های دوستدار محیط زیست هستند. اگر وگان نیستید، چرم هم می‌تواند به عنوان یکی از جنس‌های طبیعی برای لباس باشد که کمتر از الیاف مصنوعی به محیط زیست آسیب می‌رساند.
– لباس‌های دست دوم بخرید یا از لباس‌های قدیمی خود دوباره استفاده کنید. با فرصت دوباره دادن به لباس‌های قدیمی می‌توانید باعث کاهش میزان مصرف آب، انرژی و مواد شیمیایی مورداستفاده در رنگرزی شوید.
– سراغ محصولات بسیار باکیفیت بروید. وقتی پوشاک یا اکسسوری خود را از بهترین جنس‌ها بخرید خیالتان راحت است که برای مدت زمان طولانی‌تری سالم می‌ماند. زیاد بودن عمر پوشاک باعث کاهش نیاز فرد به خرید دوباره‌ی لباس می‌شود و در نتیجه‌ی کاهش تقاضا برای فست‌فشن، عرضه‌ی آن هم کم می‌شود. شما به همین سادگی می‌توانید به کره زمین فرصت نفس کشیدن دوباره بدهید.
راه‌های کمک به رشد و پیشرفت مد پایدار
تولید محصول با کیفیت بالا، فروش و پخش به صورت محلی، تولید نهایتاً دو تا سه کالکشن در سال و کم کردن تأثیرات مخرب و زیان‌آور فست فشن ویژگی‌های اصلی مد پایدار هستند. تمامی برندها، از جمله شرکت‌های ایرانی فعال در حوزه مد و فشن می‌توانند با رعایت تمام این موارد باعث رشد و توسعه هر چه بیشتر مد پایدار شوند.
مصرف‌کننده‌ها نیز با خرید محصولات باکیفیتی که بر اساس اصول مد پایدار تولید شده‌اند می‌توانند از اثرات منفی مد سریع پیشگیری کنند و مسئولیت اجتماعی و زیست‌محیطی خود را به انجام برسانند.
نقش طلاباش در زنده نگهداشتن انقلاب سبز مد پایدار
با توجه به این واقعیت تلخ که استخراج فلزات ارزشمند از معادن باعث ایجاد آلودگی‌های زیست محیطی و اجحاف حقوق کارگران می‌شود، مجموعه‌ی طلاباش به دنبال راهی برای تولید محصولات پایدار است. مثلاً یک ایده این است که بتوان با استفاده از طلاهای بازیافتی از فجایع ناشی از تولیدات مدسریع کاست. اما از آن‌جایی که برخی از جوامع و کارگران برای امرار معاش خود به استخراج طلا وابسته هستند نمی‌توان بازیافت طلا را به عنوان یک روش اصولی و همیشگی در راستای اهداف اسلوفشن در نظر گرفت.
اما مثلاً می‌توان با همکاری برندهای‌های مبتنی بر مد آهسته به اصول این انقلاب سبز پایبند بود. در همین راستا، طلاباش با هدف توانمندسازی صنعتگران و هنرمندان جوان، همکاری خود با کارآفرین‌های نوپا را آغاز کرد. تا کارگاه‌های کوچک و مستقل، اکسسوری‌های دست‌ساز خودشان را در این مجموعه ارائه دهند. طلاباش از همان ابتدا نیز تمرکز خود را بر محدود بودن، دست‌ساز بودن و استفاده از مواد طبیعی باکیفیت در ساخت محصولاتی گذاشت که در این بازار عرضه می‌شوند.
با افتخار می‌توانیم بگوئیم طراحان جواهر و زیورآلات فعال در بازار آنلاین طلاباش تا حد زیادی مسئولیت خود را در راستای توسعه‌ی مد پایدار به انجام رسانده‌اند. برندهای این مجموعه تمام تمرکز خود را بر طراحی تعداد کمتر محصولاتی گذاشته‌اند که با کیفیت عالی، علاوه بر کمک به حفظ محیط زیست، در از بین بردن فرهنگ مصرف‌گرائی نیز نقش سومندی ایفا کنند.
اغلب این طراحان با استفاده از بهترین مواد و به صورت دست‌ساز، کالکشن‌های محدود خود را تولید و روانه‌ی بازار می‌کنند. افتخار ما این است که برندهای فعال در طلاباش به همان اندازه که به فروش و سود خود فکر می‌کنند، برای سلامت زمین و حقوق و نیازهای نیروی کار نیز ارزش و احترام قائل هستند.
منابع: forbes، mindbodygreen و mindbodygreen
